Slechts halve druivenopbrengst in 2024

Mevrouw Ryde heeft het woord.

Ook van mijn kant, minister, proficiat met uw bevoegdheden. We zullen u zeker verder aanmoedigen om alle belangen van al uw bevoegdheden met elkaar te verzoenen.

Als ik spreek over verzoenen, denk ik aan een glaasje, een glaasje wijn misschien. (Gelach. Opmerkingen)

Het is nog te vroeg op de dag, daar hebt u gelijk in, maar we kunnen ons er wel al eens over buigen, want als we voldoende wijn willen hebben, ook uit onze regio, dan is het belangrijk dat we daar aandacht aan besteden.

De Belgische wijnproductie zal in 2024 naar schatting halveren tot slechts 2 miljoen liter, als gevolg van de ongunstige weersomstandigheden zoals nachtvorst en een natte zomer. Na recordjaren in 2022 en 2023, waar de productie respectievelijk 3 en 3,5 miljoen liter bedroeg, verwacht de sector dit jaar een teleurstellend jaar. De wintervorst in april heeft de knoppen van de wijnstokken beschadigd, terwijl schimmelziekten zoals valse meeldauw de oogst verder hebben aangetast. Naar alle waarschijnlijkheid wordt 2024 voor onze wijnboeren dus een jaar om snel te vergeten.

Minister, hoe schat u de gevolgen in voor de druiven- en, bij uitbreiding, de wijnsector in Vlaanderen? Zijn daarover al cijfers beschikbaar? Hebt u hierover inmiddels al samengezeten met de sector? 

Kunnen de druiven- en wijnboeren op basis van de huidige regelgeving rekenen op een gedeeltelijke compensatie? 

Welke maatregelen zult u nemen op korte en lange termijn met de beschikbare middelen om ook de druivensector weerbaarder te maken tegen slechtere weersomstandigheden?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega Ryde, ook u hebt in mij een bondgenoot om de land- en tuinbouw verder te versterken om regelmatig van onze bourgondische levensstijl te kunnen blijven genieten.

Tijdens de kritieke bloeiperiode kan vorst, zoals we die in het voorjaar gezien hebben, aanzienlijke schade aanrichten aan jonge knoppen, scheuten en vruchtbeginsels. Dit leidt vaak tot een verminderde opbrengst omdat de getroffen wijnstokken minder druiven kunnen produceren.

Er is nog steeds hoop dat de kwaliteit van de druiven best wel zal meevallen, maar er zijn duidelijke signalen dat er ook in het najaar te weinig suikers zijn aangemaakt door de druiven. Dit kan de smaak en rijpheid van de wijn beïnvloeden, zoveel is bekend. Gelukkig kunnen wijnbouwers gebruikmaken van een aantal methoden om hiermee alsnog kwaliteitsvolle wijnen te produceren. Bovendien putten veel wijnboeren moed uit het feit dat 2023 een uitstekend wijnjaar was, wat hun enige ademruimte geeft in de onvoorspelbare tijden van vandaag.

Een mindere oogst is, zoals in andere landbouwsectoren, helaas een bedrijfsrisico. We moeten er eerlijk in zijn dat we daar weinig directe invloed op hebben. Dit soort tegenslagen behoren tot de onvoorspelbare factoren waarmee boeren en dus ook wijnproducenten moeten omgaan.

Natuurlijk doen we wat mogelijk is om ondersteuning te bieden, maar het weer en de natuur blijven elementen die we niet volledig onder controle kunnen houden. Een ruimer debat rond kalenderlandbouw verdient onze bijzondere aandacht om de landbouw meer in de realiteit van vandaag te brengen, eerder dan in het datakeurslijf.

Sinds 2020 is er het instrument van de brede weersverzekering, dat ook voor de teelt van wijndruiven kan worden ingezet. De brede weersverzekering blijft een belangrijk instrument in de wijnbouw en de fruitteelt om telers te wapenen tegen de risico’s van extreme weersomstandigheden. Een dergelijke verzekering komt tussen bij teeltschade als gevolg van ongunstige weersomstandigheden als vorst, droogte, regen, hagel, sneeuw en storm. Actieve landbouwers die een erkende brede weersverzekering afsloten, konden daarvoor een subsidie ontvangen van maximum 65 procent van de betaalde verzekeringspremie.

De Vlaamse overheid subsidieert daarnaast ook onderzoek naar de vorstgevoeligheid van druivenrassen en de screening van nieuwe rassen, waarbij verminderde vorstgevoeligheid een van de belangrijkste eigenschappen is. Bovendien steunen we ook onderzoek naar teelttechnieken om vorstschade te verminderen, zoals een verlate snoei.

Startende wijnbouwers kunnen via het Proefcentrum Fruitteelt (PCF) begeleid worden om een gepaste perceelskeuze te maken om zo vorstgevoelige percelen te vermijden vooraleer men overgaat tot een aanplant. Ze kunnen ook worden begeleid om gepaste rassenkeuzes te maken en snoeitechnieken toe te passen.

Bovendien zetten we binnen het kader van de geïntegreerde gewasbescherming (IPM, integrated pest management) ook voor de druiventeelt in op het systeem van waarnemingen en waarschuwingen. Dit helpt wijnbouwers om ziekten en plagen, vaak gekoppeld aan de weersomstandigheden, tijdig en op een gepaste manier onder controle te houden. Voor druiven wordt er gescreend op valse meeldauw, viltmijt, een aantal schimmelziektes, druivencicade en lamsteligheid, waarbij er verdroging is van een deel van de druiven.

Met het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) worden wijnbouwers ondersteund bij het investeren in systemen voor oogstprotectie met 30 procent steun, verhoogd tot 40 procent voor jonge landbouwers of landbouwers die samenwerken in groep. Zo kan de innovatieve investering ‘electrical tracing’, namelijk weerstandsdraden die speciaal voor de druiventeelt ontwikkeld werden als vorstbestrijdingstechniek, al aangevraagd worden via VLIF productieve investeringen. Verdere innovaties in specifieke systemen voor vorstwering in de druiventeelt kunnen ook in de toekomst in aanmerking komen voor het VLIF, te starten via VLIF innovatieve investeringen, en na bewezen werking en voldoende duurzaamheid kunnen ze ook aan de VLIF-lijst worden toegevoegd.

Mevrouw Ryde heeft het woord.

Dank u wel, ook voor uw opsomming van de mogelijkheden die er al zijn. Maar als we nakijken welke wijnboeren of druivenboeren in het verleden al een beroep hebben gedaan op de mogelijkheden, zien we dat dat toch nog vrij beperkt is. Daarom heb ik een extra vraag. Op welke manier zult u de mogelijkheden die er zijn, verder bekendmaken bij de sector, ook bij de starters, zodat zij daar echt wel een beroep op kunnen doen? We maken ons toch zorgen over dat er onvoldoende informatie doorstroomt tot bij de starters zelf.

De heer De Roo heeft het woord.

Dank u, minister, voor uw antwoord op de vraag. Als we kijken naar onze Vlaamse wijnbouwsector, zien we dat die de afgelopen jaren sterk is gegroeid en ook nog verder groeit. De klimatologische omstandigheden lenen er zich ook meer en meer toe dat hier druiven worden verbouwd en dat er hier wijn wordt gemaakt. Ik moet zeggen dat bij we bij ons, in het Gentse, een aantal zeer goede wijnbouwers hebben en hun dranken worden ook breder en breder genuttigd. 

Een van de grote uitdagingen is natuurlijk – de minister heeft het vooral gehad over die vorstbestendigheid – alles wat met schimmelbestendigheid te maken heeft. Dat is ook een zeer belangrijke uitdaging en dat kwam ook voor in de vraag. Ik denk dat dat ook heel belangrijk is om verder in het oog te houden. Minister, u hebt in de afgelopen legislatuur, en daarvoor ook uw voorgangers, nauw samengewerkt met de proefcentra die ook zorgen voor die voorlichting en die informatie ook laten doorstromen. Het is geen bijkomende vraag, maar wel een bijkomende oproep om het werk van die proefcentra ook verder in de kijker te blijven zetten, om daar ook de nadruk op te blijven leggen. Ik ben ervan overtuigd dat we via die proefcentra heel wat wijnbouwers, zowel bestaande als nieuwe, kunnen bereiken en kunnen voorlichten over nieuwe rassenkeuzes en betere teelttechnieken. Ik doe dus een oproep om daar zeker mee verder te gaan.

Collega Vaneeckhout, ook in het Streuvelslandschap zijn er ondertussen druiven.  

Absoluut, absoluut, er zijn heel sterke wijnondernemers en druivenkwekers. 

Collega De Roo heeft mij natuurlijk een beetje uit mijn tent gelokt door een knipoog te geven op het moment dat het ging over de klimatologische omstandigheden die het gunstiger maken om druiven te kweken. Als er goede aspecten aan zijn, moeten we die misschien ook benoemen. 

De derde vraag daarnet ging over welke maatregelen u zult nemen om op korte en lange termijn de druivensector weerbaarder te maken. U hebt een aantal terechte antwoorden gegeven. Ik denk dat we inderdaad ook moeten kijken welke technieken, en ook welke teelttechnieken, er zijn om weerbaardere druiventeelt te introduceren. Ik wou er gewoon even op wijzen dat de oplossing om weerbaar te blijven misschien ook zorgen is dat de klimatologische omstandigheden niet helemaal uit de hand lopen en toch tijdig een ambitieus beleid te blijven voeren met deze Vlaamse Regering. Het kan op een bepaald moment ook te ver gaan. U weet dat het feit dat het warmer is, misschien gunstiger is voor die kweek, maar, aan de andere kant, maken de extremen wel dat het voor eender welke teelt in Vlaanderen veel onvoorspelbaarder wordt om een goede productie te hebben en dat de steun die we moeten geven als overheid om landbouwers in alle teelten te laten overleven, alleen maar groter wordt. Dat is een reden te meer om te anticiperen en niet alleen reactief beleid te voeren.

Minister Brouns heeft het woord.

Dat laatste klopt natuurlijk. Ik denk dat de landbouwers vandaag als het ware de frontsoldaten zijn in de klimaatverandering. Zij voelen op het terrein als eerste wat het betekent dat iets te droog of te nat is, en zullen daarop moeten anticiperen. Daar liggen ook opportuniteiten als het gaat over insecten. Ik geloof dat daar nog heel wat kansen liggen in Vlaanderen als het gaat over de wijnbouw en dat er heel wat kennis zal moeten worden opgebouwd, verdeeld ook over Vlaanderen. Bij pcfruit zit al heel wat kennis. Dat is een expertisecentrum specifiek naar die wijnbouw toe. Het versterken van de praktijk- en proefcentra in functie van de juiste ondersteuning naar die sector toe, is dus nodig, collega De Roo. 

Mevrouw Ryde, de brede weersverzekering is misschien inderdaad eerder beperkt opgenomen. We zien wel dat het VLIF couranter wordt gebruikt, maar ik denk dat het een groeiende sector is, en dat we ook specifiek in overleg met de sector moeten nagaan waar de noden zitten, onder andere in functie van klimatologische omstandigheden, wijzigingen, om de juiste ondersteuning te bieden. Wat mij betreft, is het een sector die ook alle kansen verdient, en waar heel wat groeipotentieel zit in Vlaanderen, van in de Maasvallei tot in het mooie Ieper.

Mevrouw Ryde geeft het woord.

Dank u wel, minister. Het is toch vooral in het mooie Heuvelland dat de prachtige wijnboeren actief zijn. (Opmerkingen van minister Jo Brouns)

In het regeerakkoord is ook opgenomen dat er een evaluatie komt van de brede weersverzekering. Ik zou daar zeker voldoende in overleg gaan met de sector zelf, want daar zit echt de kennis. We kijken er verder samen met u op toe dat daar ook werk van gemaakt wordt.

De vraag om uitleg is afgehandeld.